EnglishMạc Thiên Tứ tự Sĩ Lân hay còn gọi là Mạc Thiên Tích (1718-1780) là danh thần, danh sĩ đời chúa Nguyễn. Ông là con trai cả của Tổng binh Mạc Cửu – người được chúa Nguyễn phong Tông Đức Hầu. Đồng thời cũng là người “khai hoang” đảo Phú Quốc Việt Nam hiện nay.
Tóm lược về quá trình hình thành trấn Hà Tiên dưới thời Mạc Cửu
Trong quá trình Nam tiến mở rộng lãnh thổ của người Việt, Trần Thượng Xuyên Dương Ngạn Địch và Mạc Cửu là ba người Minh Hương có công lớn nhất trong việc giúp chúa Nguyễn mở mang và bình định bờ cõi Việt Nam vùng đất Đồng Nai, Gia Định và cả vùng đồng bằng sông Cửu Long. Hơn 300 năm trước, Hà Tiên còn là một vùng đất hoang vu, rừng rậm bạt ngàn với núi non huyền bí và đầy thú dữ.
Quá trình hình thành và phát triển của Hà Tiên gắn liền với sự thăng trầm của dòng họ Mạc, dòng họ này đã có công trong công cuộc tập hợp dân chúng để khai khẩn, mở rộng vùng đất này. Để lại trong lòng biết bao người sự tôn kính. Hà Tiên đã từng là một thương cảng sầm uất và phát triển vượt bậc so với một số các nước trong khu vực Đông Nam Á lúc bấy giờ với nền kinh tế phát triển, tổ chức quân sự chặt chẽ và một nét văn hóa đặc sắc.
Đi đầu trong công cuộc mở mang đất Hà Tiên là ông Mạc Cửu (1655 – 1735), quê quán tại xã Lê Quách, huyện Hải Khang, Lôi Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Ông là người thuộc triều đại nhà Minh, giỏi về cả kinh tế lẫn quân sự. Sau khi nhà Minh mất, nhà Thanh đã lên cai trị, vì không phục chính sách buổi đầu của nhà Đại Thanh, Ông đã đã cùng gia quyến vượt biển Đông để đi về phương Nam. Sau thời gian bôn ba, làm ăn và buôn bán ở các nước Đông Nam Á vùng vịnh Thái Lan, ông đã dừng chân tại đất Hà Tiên.
Lúc này, Hà Tiên còn rất hoang vu, vô quản, dân cư thưa thớt và chỉ có một số ít người Kinh, Hoa, Khmer sinh sống rải rác trên gò đất cao. Với tầm nhìn của một nhà chiến lược, đất Hà Tiên gần núi, ven biển rất thuận lợi cho việc xây dựng cơ nghiệp của mình. Ông đã quy tập dân chúng và thành lập nên 7 xã thôn đầu tiên, bao gồm: Hà Tiên, Vũng Thơm, Rạch Giá, Cần Vọt, Trũng Kè, Phú Quốc và Cà Mau. Ông hỗ trợ nông cụ, dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi và đồng thời tổ chức làm ăn buôn bán với các thương lái nước ngoài.
Không bao lâu, Hà Tiên đã trở nên đông đúc và phồn thịnh hơn. Dưới sự cai quản của Mạc Cửu, Hà Tiên đã nhanh chóng trở thành một thương cảng buôn bán sầm uất và có tiếng ở vùng vịnh Thái Lan cùng các nước trong khu vực lân cận. Chính vì lẽ đó, mà Xiêm La (Thái Lan ngày nay) đã bắt đầu dòm ngó và nhiều lần đánh chiếm. Nhận thấy cần có thế lực hậu thuẫn cho cơ nghiệp của mình, lúc bấy giờ sức ảnh hưởng của chúa Nguyễn đã dần dần lấn dần xuống vùng đất Đồng Nai, Gia Định và Mỹ Tho.
Đến năm 1708, Mạc Cửu mua sắm lễ vật, cử thuộc hạ của mình đến Phú Xuân để dâng biểu xưng thần xin sáp nhập vùng đất Hà Tiên vào lãnh thổ của Đại Việt. Việc làm này đã được chúa Nguyễn Phúc Chu chấp thuận và phong cho Mạc Cửu làm Tổng binh Trấn Hà Tiên. Từ đó chính thức đổi tên vùng đất này là Hà Tiên trấn. Đánh dấu từ đây, Hà Tiên trở thành một trong những bộ phận của lãnh thổ Đại Việt.
Mạc Cửu cai quản Hà Tiên trấn đến 1735 thì bệnh mất, thọ 80 tuổi và sau đó con trai trưởng của ông là Mạc Thiên Tích (1718 – 1780) đã kế tập cha mình mở mang đất Hà Tiên và được chúa Nguyễn phong chức Tổng binh Đại Đô đốc. Ông tiếp tục sự nghiệp khai khẩn Tây Nam bộ, biến vùng đất Hà Tiên trở thành vùng đất văn hiến, phồn vinh và nhiều lần chống trả các cuộc xâm lấn của các lân bang Xiêm La, Chân Lạp.
Công lao to lớn của Mạc Thiên Tích
Mở cõi
Năm 1739, quốc vương Chân Lạp Nặc Bồn (hay còn gọi là Nặc Bôn) mang quân tới đánh Hà Tiên. Mạc Thiên Tứ đã điều động binh sĩ chiến đấu suốt ngày đêm. Vợ chánh Mạc Thiên Tứ là bà Nguyễn Thị Hiếu Túc đốc sức vợ các binh lính chuyển khí cụ, lương thực cho binh sĩ. Quân xâm lấn tan, họ Mạc đã được chúa Nguyễn khen ngợi, đặc cách cử ông làm Đô đốc tướng quân. Đồng thời ban cho áo bào đỏ cùng mũ, đai. Vợ ông bấy giờ cũng được phong làm phu nhân (Hiếu Túc Thái Phu Nhân).
Đến năm 1747, giặc biển Đức Bụng vào cướp phá vùng ven biển đạo Long Xuyên cũng đã bị đội quân của Mạc Thiên Tứ đánh đuổi.
Năm 1756, quốc vương Chân Lạp là Nặc Nguyên đã uy hiếp người Côn Man (người Chiêm Thành di cư sang khu Chân Lạp), nhưng bị tướng Nguyễn Cư Trinh đánh bại và phải chạy sang Hà Tiên để nương nhờ họ Mạc. Mạc Thiên Tích đã dâng thư lên chúa Nguyễn, nói Nặc Nguyên có ý muốn dâng đất Tầm Bôn và Lôi Lạp để chuộc tội. Chúa Nguyễn lúc này đồng ý và cho người hộ tống Nặc Nguyên trở về nước. Hai vùng đất đó về sau trở thành hai phủ Gò Công và Tân An.
Đến 1757, Nặc Nguyên mất, chú họ của ông là Nặc Nhuận làm giám quốc, từ lâu đã có ý muốn làm vua Chân Lạp, liền dâng 2 xứ Preah Trapeang và Basac (tức vùng Trà Vinh và Ba Thắc). Nhưng lúc đó, Nặc Nhuận lại bị con rể giết chết và cướp ngôi. Con trai là Nặc Tôn đã chạy sang cầu cứu Hà Tiên. Mạc Thiên Tích đứng ra sắp xếp, xin chúa Nguyễn cho Nặc Tôn làm vua của Chân Lạp. Chúa Nguyễn thuận tình và sai Mạc Thiên Tích cùng tướng sĩ năm dinh hộ tống và đưa Nặc Tôn về nước.
Để tạ ơn, Nặc Tôn đã dâng Tầm Phong Long (vùng đất giữa Sông Tiền, Sông Hậu) cho chúa Nguyễn. Riêng họ Mạc, Nặc Tôn đã dâng năm phủ Cần Bột, Trực Sâm, Hương Úc, Sài Mạt và Lình Quỳnh để đền ơn giúp đỡ. Mạc Thiên Tích đã đem hết đất ấy để dâng cho Chúa Nguyễn. Sau đó chúa Nguyễn cho sát nhập vào Hà Tiên trấn, giao hết cho họ Mạc cai quản. Mạc Thiên Tích chia đất đó thành hai đạo: xứ Rạch Giá là Kiên Giang đạo và xứ Cà Mau là Long Xuyên đạo, đặt quan cai trị và chiêu lập dân ấp.
Từ 1775 – 1777, Mạc Thiên Tích đã cùng các con là Mạc Tử Dung, Mạc Tử Hoàng và Mạc Tử Thảng (hoặc Thượng) phò tá chúa Nguyễn Phúc Thuần và đóng giữ ở Trấn Giang (nay là Cần Thơ) dốc sức phát triển vùng đất này.
Phát triển kinh tế
Ngay khi lãnh nhiệm vụ, Thiên Tứ ( Thiên Tích ) đã vực dậy nền kinh tế, tạo dựng Hà Tiên trở thành một cảng khẩu trù phú và sung túc. Điều đó đã cho thấy năng lực của người lãnh đạo Hà Tiên thời đó quả không nhỏ.
Đóng góp cho văn học
Cùng với Trần Trí Khải tự Hoài Thủy – danh sĩ người Việt Đông (Trung Quốc), Mạc Thiên Tứ đã tổ chức thành công Tao đàn Chiêu Anh Các năm 1736 ở Hà Tiên. Kể từ đó đến năm 1771, tao đàn trên đã đóng góp rất nhiều cho nền văn học Việt các tác phẩm có giá trị, như: “Hà Tiên thập cảnh, Hà Tiên thập cảnh khúc vịnh, Thụ Đức Hiên tứ cảnh, Minh bột di ngư,…”
Từ đó cho đến nay, trải qua biết bao nhiêu thăng trầm lịch sử, Hà Tiên vẫn gợi cho du khách nhiều hoài niệm về một thời mở cõi của dòng họ Mạc nói riêng và của người Việt Nam trên vùng đất mới nói chung. Để từ đó càng yêu thêm từng mảnh đất trên quê hương của mình.
Ngoài việc tìm hiểu về lịch sử, thì Hà Tiên cũng có rất nhiều điểm đến hấp dẫn đang chờ bạn khám phá. Nếu có dịp ghé thăm Hà Tiên & Phú Quốc. Hãy để KK2TRIP là bạn đồng hành của du khách trên mọi chuyến đi.
KK2TRIP là một trong những đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ cho thuê xe du lịch uy tín, chất lượng tại Phú Quốc được nhiều khách hàng lựa chọn. Hiện KK2TRIP cung cấp đa dạng các dịch vụ thuê xe như: thuê xe theo ngày, thuê xe theo km, thuê xe tháng, thuê xe thuê xe dài hạn theo hợp đồng, thuê xe đưa đón sân bay, thuê xe có lái, tự lái,… để nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu di chuyển của khách hàng tại Phú Quốc.
Liên hệ ngay để được tư vấn và hỗ trợ.
- Địa chỉ: 118 Trần Hưng Đạo, Phú Quốc
- Hotline: 0816 667 118
- Email: nguyennam1994pq@gmail.com
- Website: kk2trip.com